Strona Komisji Krajoznawczej ZG PTTK

Wspomnienie o Adamie Czarnowskim

W dniu 10 listopada 2010 r. zmarł ADAM CZARNOWSKI dziennikarz, krajoznawca, kolekcjoner, członek Klubu Publicystyki turystycznej Stowarzyszenia Dziennikarzy RP oraz Stowarzyszenia Historyków Fotografii, członek rzeczywisty Fotoklubu RP Stowarzyszenia Twórców, Członek Honorowy PTTK oraz Honorowy Fotograf Krajoznawca Polski, Zasłużony Instruktor Krajoznawstwa.
Urodził się dnia 30 lipca 1918 r. w Białej Wielkiej (gm. Włoszczowa). Od pierwszego roku życia mieszkał w Warszawie, gdzie ojciec jego był profesorem na SGGW. Maturę zdał w 1938 r. i stąpił do Wyższej Szkoły Handlowej. W czasie II wojny światowej kontynuował studia w systemie tajnego nauczania. Wojna podyktowała jednak inny scenariusz życia - młody Adam musiał wyjechać na wieś, gdzie pracował w Urzędzie Gminy Starachówka. W 1944 r. razem z żoną został osadzony w obozie pracy na linii frontu nad Bugiem.
Po wyzwoleniu znalazł się w Krakowie, skąd wyjechał na Ziemie Zachodnie do Wałbrzycha. Do Warszawy wrócił w 1949 r. i z tym miastem związał już na stałe swoje życie pełne pasji. Z powrotem do Warszawy łączyło się podjęcie trudu uzupełnienia wiedzy z geografii, z przyrody i z historii sztuki - następowało kształtowanie się osobowości krajoznawcy.
Z Polskim Towarzystwem Turystyczno Krajoznawczym Adam Czarnowski związał się od roku 1952 zarówno pracą zawodową jak i bogatą, pełną oddania działalnością społeczną. W 1953 r. zostało mu powierzone stanowisko kierownika Biura Oddziału Warszawskiego, następnie przeszedł do działu Programowego Zarządu Głównego Towarzystwa, prowadząc równocześnie serwis fotograficzny redakcji "Turysta".
Budowanie świadomości narodowej Polaków, spokojnego i konsekwentnego oporu przeciw lansowanej idei internacjonalizmu socjalistycznego podsunęło ówczesnym krajoznawcom atrakcyjne formy uprawiania turystyki - wspólnego patrzenia na ojczystą ziemię, odkrywania wartości pojęcia "patriotyzm" nowemu pokoleniu. Adam Czarnowski zaś znajdował się w pierwszym szeregu tych osób, które umiały znaleźć najmniejszą "szczelinę" w twardej rzeczywistości lat pięćdziesiątych, aby "budować Polskę od dołu" nie dać umrzeć nadziei.
Fotografował, organizował wystawy, zajmował się programowaniem i prowadzeniem imprez, służył radą, szkolił, pisał... - nie liczył godzin pracy i w dzień powszedni i w święta. Krajoznawcza turystyka z bogactwem proponowanych form aktywności była wówczas przestrzenią wolności.
Od 1958 r. rozpoczął pracę w miesięczniku "Poznaj Swój Kraj", gdzie wkrótce prowadził Dział Łączności z Czytelnikami, a potem kolejno był sekretarzem redakcji oraz zastępcą redaktora naczelnego. Pracował w redakcji do roku 1979, w którym to odszedł na emeryturę. Tego ostatniego faktu nie dało się zauważyć ani wtedy, ani dziś.
"Uwolniony" od pracy zawodowej zintensyfikował działalność społeczną w Polski Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym w wielu strukturach programowych i w Polskim Towarzystwie Schronisk Młodzieżowych, współpracuje też z Ministerstwem Oświaty i Wychowania, wygłasza prelekcje i referaty, pisze.
Adam Czarnowski ma w swoim dorobku życiowym:
- 20 książek, około 700 artykułów publikowanych w około 50 czasopismach (wielokrotnie były one ilustrowane własnymi fotografiami), wśród których są opracowania z zakresu krajoznawstwa, metodyki turystyki, fotografii, podziw budzi różnorodność form przekazu, jak na przykład: opis miejsc i tras, typowe przewodniki, reportaże, opowiadania, felietony, eseje, pozycje popularnonaukowe, biografie;
- wykonanie około 10 tysięcy fotografii czarno-białych oraz 8 tysięcy diapozytywów kolorowych, w tym 40 zestawów tematycznych (obecnie reprezentację zbioru posiada Centrum Fotografii Krajoznawczej PTTK w Łodzi, do którego autor przekazał je nieodpłatnie);
- uczestnictwo w około 20 konkursach fotograficznych, na których uzyskał liczne nagrody;
- prezentację 12 autorskich wystaw fotograficznych;
- zebranie kolekcji ponad 13 tysięcy widokówek, począwszy od najstarszych; w kolekcji tej są zbiory tematyczne takie jak: "Dzieje pocztówki", "Pocztówki PTK i PTTK", "Dawne krajobrazy, wioski i miasta", "Tatry" (kolekcja została przekazana przez autora do Działu Ikonografii Biblioteki Narodowej w Warszawie);
- prezentację 30 wystaw pocztówek z własnych zbiorów;
- zebranie kolekcji okazów geologicznych, przyrodniczych oraz sztuki ludowej (obecnie w zbiorach Klubu Turystycznego "Datajana" w Warszawie);
- uczestnictwo - w charakterze jurora - w około 30 konkursach fotograficznych oraz w 10 wystawach kolekcjonerskich
- uczestnictwo w licznych wyprawach zagranicznych.
Ostanie 10 lat życia związał Adam Czarnowski z Komisją Historii i Tradycji ZG PTTK publikując liczne prace z dziejów Towarzystwa w "Studiach i materiałach z dziejów krajoznawstwa polskiego".
Był członkiem Komisji Krajoznawczej ZG PTTK w latach 1962-1989.
- Pierwsza informacja w protokołach zespołu regionalizmu KK ZG - w 1961 r XII Sejmik Krajoznawców Warszawskich i spoza Warszawy prowadził Adam Czarnowski - temat - nowe kierunki w krajoznawstwie i ich realizacja w praktyce.
- Adam był w ścisłej grupie organizującej w PTTK ogniwa fotografów krajoznawców - w kwietniu 1962 r. powołano Podkomisję Fotograficzno-Filmową Komisji Krajoznawczej ZG PTTK, a 5 lutego 1963 r. w powołanym prezydium Podkomisji Adamowi Czarnowskiemu powierzono prowadzenie Zespołu ds. wystaw i konkursów, które w latach 1962-1974 organizowane były w Towarzystwie coraz powszechniej. W 1974 r. powołana została Komisja Fotografii Krajoznawczej w ZG PTTK. Przewodniczącym Komisji został Fryderyk Kremser - Adam nadal współpracował z tym środowiskiem.
- W 1969 r. ukazała się praca A. Czarnowskiego "Prace krajoznawcze z młodzieżą szkolną. Uwagi metodyczne".
- Od 1976 r. jest Zasłużonym Instruktorem Krajoznawstwa .
- Czynnie zainteresowany kolekcjonerstwem krajoznawczym wspierał działania prowadzące do powołania w 1979 r. w KK ZG Podkomisji Kolekcjonerstwa Krajoznawczego z siedzibą w RPK w Lublinie, angażował się w organizację wystaw, opracowanie i wydanie zeszytów metodycznych dotyczących kolekcjonerstwa krajoznawczego. Od 1982 do 1989 r. był przewodniczącym Podkomisji. Organizowano i inicjowano prace badawcze i metodyczne, opracowania dotyczące odznak i znaczków Towarzystwa, ekslibrisów, pocztówek, filatelistyki, bibliofilstwa, historii i metod kolekcjonerstwa krajoznawczego publikowano w serii broszur, których ukazało się około 30 (w wielu przypadkach był ich autorem).
- Upowszechniał kolekcjonerstwo krajoznawcze w środowisku młodzieży organizując pokazy kolekcjonerskie i wystawy zbiorów młodzieżowych na Ogólnopolskich Turniejach Turystyczno-Krajoznawczych.
- W upowszechnianie krajoznawstwa w środowisku młodzieży był mocno zaangażowany pracując w "Poznaj Swój Kraj", łączył teorię z praktyką w społecznej działalności.
- Był koordynatorem serii zeszytów "Z Prac Krajoznawczych", w której ukazało się 45 zeszytów z informacjami o działalności krajoznawczej poszczególnych zarządów wojewódzkich PTTK (na 49 ZW PTTK) oraz zeszyt "Informacja o działalności krajoznawczej Zarządu Głównego PTTK". Seria ta została wydana przed III Kongres Krajoznawczym "Płock 1980" ukazywała dorobek programowy Towarzystwa w latach 1970-1978.
- Autor wydawnictwa (1979 r.) "Krajoznawstwo. Poradnik metodyczny dla instruktorów krajoznawstwa".
Adam był dobrym duchem wielu poczynań krajoznawczych i potrafił skupić wokół określonej idei zespół ludzi, którzy przejmowali działania. Należał do niezbyt licznego grona wybitnych działaczy, którzy w sposób naturalny przekazywali rozpoczęte działania w ręce następców, pozostając nadal w danym środowisku, służąc radą i pomocą, pełniąc funkcje jurora, konsultanta. Pracowity, życzliwy, znajdujący dobre strony w różnych sytuacjach. Skromny, podkreślający udział w pracach innych, zwłaszcza młodszych wiekiem i stażem działaczy naszego Towarzystwa. Z krajoznawstwem związany do ostatnich dni życia - przeglądający niezliczone dokumenty i opracowania dotyczące krajoznawstwa w naszym Towarzystwie i wybitnych krajoznawców - w ostatnich latach swe prace publikował w serii wydawniczej Komisji Historii i Tradycji ZG PTTK. To co znalazł w dokumentach (niestety Towarzystwo nie ma ciągłości dokumentów archiwalnych) zazwyczaj jeszcze konsultował i uściślał kontaktując się z osobami uczestniczącymi w określonych pracach Towarzystwa.
Adam Czarnowski został uhonorowany Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, odznakami "Zasłużony Działacz Kultury" oraz "Zasłużony Działacz Turystyki", wieloma odznaczeniami organizacyjnymi oraz nagrodami resortowymi.

zdjęcie

uczczenie jubileuszu 90-lecia urodzin Adama Czarnowskiego podczas zebrania KK w Warszawie 15.11.2008 - zdjęcie Józef Partyka